เจาะลึกประเด็นร้อน ฟ้าทะลายโจรสู้โควิดได้จริงหรือไม่ (ตอนที่ 1)

THAI HERB TO FIGHT COVID-19 เจาะลึกประเด็นร้อน ฟ้าทะลายโจรสู้โควิดได้จริงหรือไม่ (ตอนที่ 1)

HOT ISSUE เรื่องโดย... ศิริกร โพธิจักร

ขณะที่ประเทศไทยกำลังเผชิญหนกับตัวเลขผู้ติดเชื้อโควิดรายใหม่ในอัตราแบบก้าวกระโดด ส่งผลให้ระบบสาธารณสุขเข้าขั้นวิกฤติเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ แม้บุคลากรทางการแพทย์จะดูแลผู้ป่วยอย่างสุดความสามารถ แต่ก็ยังคงเหลือผู้ป่วยอีกมากที่ยัง “รอเตียง” อยู่ในศูนย์พักคอยและที่พักของตนเอง

ในยามยากลำบากเช่นนี้ เมื่อการกระจายวัคซีนป้องกันโควิดซึ่งเป็นวิธีการหลักในการสร้างภูมิคุ้มกันให้ประชาชนยังชะลอตัวอยู่ สมุนไพรไทยจึงกลายเป็นทางเลือกในการดูแลสุขภาพสู้โควิด โดยมี “ฟ้าทะลายโจร” เป็นสมุนไพรติดโผอันดับ 1 ที่ประชาชนให้ความสนใจ

ปักษ์นี้ ชีวจิต จึงคัดสรรข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ฟ้าทะลายโจรที่ถูกต้องและลอดภัยมาฝากคนรักสุขภาพทุกท่านค่ะ

MEDICINAL PROPERTIES สรรพคุณทางยาของฟ้าทะลายโจร

เภสัชกรหญิง ดอกเตอร์อัญชลี จูฑะพุทธิ สถาบันการแพทย์แผนไทย กระทรวงสาธารณสุข ระบุว่า ตามหลักการแพทย์แผนไทย ฟ้าทะลายโจรมีรสขม จัดอยู่ในกลุ่มยาเย็น โดยเป็นสมุนไพรที่ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติตั้งแต่ปี พ.ศ.2542 ซึ่งจัดทำขึ้นเพื่อเน้นการใช้เพื่อพึ่งตนเองสืบสานภูมิปัญญาไทย และทดแทนการใช้ยาปัจจุบันในบางรายการ โดยฟ้าทะลายโจรอยู่ในกลุ่มบัญชียาจากสมุนไพรซึ่งเป็นยาเดี่ยว ใช้รักษากลุ่มอาการระบบทางเดินหายใจ บรรเทาอาการไข้ ไอ เจ็บคอ

ส่วนกลไกการทำงานของฟ้าทะลายโจรตามหลักการแพทย์แผนไทยนั้น ข้อมูลจากหน่วยแพทย์ทางเลือก ฝ่ายการแพทย์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ระบุว่า ในทางการแพทย์แผนไทยมองว่า เมื่อธาตุไฟเพิ่มสูงขึ้นจึงเกิดอาการไข้ ไอ เจ็บคอ ดังนั้นการใช้สมุนไพรฤทธิ์เย็น เช่น ฟ้าทะลายโจรจึงใช้รักษาอาการที่เกิดจากอิทธิพลของธาตุไฟได้

ทั้งนี้นอกจากศาสตร์การแพทย์แผนไทยแล้ว ฟ้าทะลายโจรยังเป็นสมุนไพรที่พบหลักฐานการใช้ในการแพทย์แผนโบราณในหลายๆ ประเทศ

ผู้ช่วยศาสตร์ศาสตราจารย์บุญญารัช ชาลีผาย อาจารย์ประจำหลักสูตรการแพทย์แผนไทย สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ได้รวบรวมข้อมูลการใช้ฟ้าทะลายโจรในศาสตร์การแพทย์แผนโบราณของประเทศต่างๆ ไว้ดังนี้

อินเดีย รักษาอาการไข้ โรคตับ อาการเวียนศีรษะแบบหมุนหรือโคลงเคลง เบาหวาน โรคบิด ลำไส้อักเสบ โรคจากพยาธิ โรคกระเพาะ โรคติดเชื้อที่ผิวหนัง ใช้เป็นยาเฉพาะที่เมื่อถูกงูกัด

จีน ลดการอักเสบ เช่น อาการปากมดลูกอักเสบ การอักเสบจากแผลไฟไหม้ บรรเทาอาการไข้ ไอแบบมีเสมหะ ฝีฝักบัว ลดบวม รักษาโรคงูสวัด

ญี่ปุ่น รักษาอากาสรไข้ ไข้หวัด

มาเลเซีย รักษาโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง

การแพทย์ยูนานิ หรือ การแพทย์อาหรับโบราณ ใช้เป็นยาระบายหรือยาถ่ายพยาธิ ลดอักเสบ ลดไข้ ขับปัสสาวะ รักษาโรคบิด โรคเรื้อน โรคหิด ขับระดู บำรุงกระเพาะและตับ รักษาอาการอ่อนเพลีย

PHARMACOLOGICAL ACTIVITIES เจาะลึกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

ข้อมูลจากหนังสือเรื่อง คำแนะนำการใช้ฟ้าทะลายโจรสำหรับสถานการณ์ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ 2019 โดยกรมการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข ระบุว่า ที่ผ่านมามีการศึกษาวิจัยฤทธิ์ทางเภสัชในสัตว์ทดลองทั้งในไทยและต่างประเทศ พบว่า ฟ้าทะลายโจรมีสารเคมีประกอบอยู่หลายประเภท โดยแบ่งเป็นการออกฤทธิ์ที่สำคัญ 3 กลุ่ม ได้แก่

⚫ ฤทธิ์ลดการอักเสบ พบในสาร Andrographolide

⚫ ฤทธิ์ลดปวด ลดไข้ แก้ไอ พบในสาร Andrographolide, Deoxyandrographolide, Didehydrodexoyandrographolide, Neoandrographolide, และ Andrograpanin

⚫ ฤทธิ์ปรับให้เกิดสมดุลของระบบภูมิคุ้มกัน ส่งเสริมการทำงานของเม็ดเลือดขาวในการจับกินเชื้อไวรัส พบในสาร Andrographolide

ดังนั้นเมื่อมาพิจารณาในรายละเอียดถึงการนำฟ้าทะลายโจรมาใช้รับมือโรคติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด เราจึงต้องไปเริ่มต้นที่การศึกษาคุณสมบัติและกลไกการออกฤทธิ์ต่อไวรัสชนิดนี้โดยตรง

ข้อมูลจากศูนย์หลักฐานเชิงประจักษ์ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ชี้ว่า คุณสมบัติ 2 ข้อสำคัญ ได้แก่ บรรเทาอาการไข้ ไอ เจ็บคอ และมีฤทธิ์ต้านไวรัส เป็นที่มาของการวิจัยและพบว่า ฟ้าทะลายโจรและสารอนุพันธุ์สามารถจับกับโครงสร้างเชื้อไวรัสได้หลายตำแหน่งและมีโอกาสลดการดื้อยาในอนาคตได้

โดยตำแหน่งที่พบว่าฟ้าทะลายโจรออกฤทธิ์กับเชื้อไวรัสโควิดมี 5 ตำแหน่ง ดังนี้

ACE2 Receptor ตัวรับไวรัสที่เซลล์ปอด

RNA-dependent RNA Polymerasr (RdRP) ยับยั้งไวรัสไม่ให้เพิ่มจำนวนสารพันธุกรรมได้ ซึ่งยา Favipiravir ก็ออกฤทธิ์ที่ตำแหน่งนี้เช่นกัน

Main Protease (Mpro) เป็นเอนไซม์ที่ทำให้ไวรัสเพิ่มจำนวนและแบ่งตัว การยับยั้งกระบวนการดังกล่าวจึงช่วยลดจำนวนไวรัสได้

3-CL Protease และ PL Protease เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ตัดโปรตีนเป็นชิ้นเล็กๆ เพื่อไปสร้างไวรัสต่อ การยับยั้งกระบวนการดังกล่าวจึงช่วยลดการสร้างสำเนาไวรัสตัวใหม่ได้

Spike Protein โปรตีนหนามที่อยู่ด้านนอกไวรัส ทำหน้าที่จับกับตัวรับของเซลล์ การยับยั้งกระบวนการดังกล่าวจึงช่วยไม่ให้ไวรัสไปจับกับเซลล์ปกติของเราได้

OFFICIAL ANNOUNCEMENT ราชกิจจาฯ เพิ่มฟ้าทะลายโจรในบัญชียาหลักรักษาโควิด

หลักจากผ่านการศึกษาเก็บข้อมูลการใช้กับผู้ป่วยโควิดมาแล้ว ในที่สุดก็มีการประกาศอนุญาตให้ใช้ฟ้าทะลายโจรกับผู้ป่วยโควิดอย่างเป็นทางการ

ราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 2 มิถุนายน 2564 เผยแพร่ประกาศของคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่องบัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพรฉบับที่ 2 พ.ศ.2564

โดยให้เพิ่มเติมรายการยาจากสมุนไพร 5 รายการ ซึ่ง 2 ใน 5 เป็นยาที่นำไปใช้กับผู้ป่วยโควิด-19 ได้ ได้แก่ ยาสารสกัดฟ้าทะลายโจร และยาจากผงฟ้าทะลายโจรโดยใช้กับผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีความรุนแรงน้อยเพื่อลดการเกิดโรครุนแรง ที่สำคัญต้องใช้โดยผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรมและมีการติดตามประเมินประสิทธิผลและความปลอดภัยหลังใช้อย่างเป็นระบบ

สรุปว่า สามารถใช้ฟ้าทะลายโจรได้เมื่อติดเชื้อไวรัสโควิดและมีอาการในระยะเริ่มต้น ทั้งนี้ต้องใช้โดยมีการสั่งจ่ายและติดตามผลจากแพทย์ที่มีความรู้ เช่น แพทย์แผนไทย หรือแพทย์แผนปัจจุบัน เพื่อช่วยประเมินผลการรักษาได้อย่างถูกต้อง

นิตยสารชีวจิต ปีที่ 23 ฉบับที่ 549 เดือนสิงหาคม 2564

(ติดตามอ่านตอนต่อไป)

14 September 2564

By STY/Lib

Views, 3524