ฟ้าทะลายโจร ความมั่นคงทางยา กู้วิกฤติสุขภาพระดับชาติ (ตอนที่ 2 จบ)

ฟ้าทะลายโจร ความมั่นคงทางยา กู้วิกฤติสุขภาพระดับชาติ (ตอนที่ 2 จบ)

จากธรรมชาติสู่ตำรับยา เรื่องโดย... กนกกาญจน์ เอี่ยมสะอาด

คำแนะนำการใช้ฟ้าทะลายโจรสำหรับการติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) จากกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก เปิดเผยเมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม 2564

ฟ้าทะลายโจรกับโรคติดเชื้อโควิด-19

ฟ้าทะลายโจรเป็นยาแผนไทยในบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.2542, 2549 ใช้บรรเทาอาการหวัด ไอ และท้องเสีย สาระสำคัญที่ออกฤทธิ์คือสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) และอนุพันธ์ เป็นยาที่ใช้กันมานานในรูปแบบสมุนไพร และมีการวิจัยในฐานะเป็นสารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์ที่มีฤทธิ์ยับยั้งไวรัสชนิดต่างๆ นานกว่า 10 ปี รวมทั้งมีการวิจัยหาขนาดยาและผลข้างเคียงจากการใช้ยา

เมื่อเกิดการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ได้มีการวิจัยในปี 2563 พบว่า ฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัสในเซลล์เนื้อเยื่อ ข้อมูลเบื้องต้นของการใช้ในคนที่ติดเชื้อ พบว่า มีผลข้างเคียงน้อย และชี้แนะว่ามีประโยชน์ในการช่วยรักษาผู้ที่มีอาการไม่รุนแรง

ปัจจุบันพบว่าฟ้าทะลายโจรมี 3 กลไกที่เกี่ยวข้องในการรักษาโรคติดเชื้อโควิด-19 คือ

1. การยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัส (Virostatic)

2. ลดการอักเสบ ซึ่งมีผลในการลดไข้ ลดอาการหวัด ไอ เจ็บคอ

3. ปรับภูมิคุ้มกัน

ผลิตภัณฑ์ยาฟ้าทะลายโจรเหมาะกับ

① ผู้ที่ได้รับการตรวจยีนยันว่ามีการติดเชื้อโควิด-19

1.1 ผู้ติดเชื้อที่ไม่มีอาการ

1.2 ผู้ป่วยที่มีอาการไม่รุนแรง ไม่มีปอดอักเสบ ไม่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเป็นโรครุนแรงและไม่มีโรคร่วมสำคัญ

1.3 ผู้ป่วยที่ยังต้องรอการรับเข้าโรงพยาบาลเพื่อรับการรักษาเป็นระยะเวลานานเป็นวัน และไม่มีข้อห้ามต่อการใช้ฟ้าทะลายโจร

② ผู้สัมผัสใกล้ชิดกับผู้ติดเชื้อที่มีความเป็นไปได้สูงที่จะติดเชื้อ แต่ต้องรอการตรวจยืนยันเป็นระยะเวลานาน ให้พิจารณาเช่นเดียวกับข้อ ①

ขนาดยาที่แนะนำให้ใช้ใน “กรณีที่ติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019” แนะนำให้ใช้ยาฟ้าทะลายโจรที่มีแอนโดรกราโฟไลด์ไม่น้อยกว่า 180 มิลลิกรัมต่อวัน เป็นเวลา 5 วัน

1. สารสกัดฟ้าทะลายโจรชนิดแคปซูลที่มีสารแอนโดรกราโฟไลด์ไม่น้อยกว่า 20 มิลลิกรัมต่อแคปซูล ให้กินครั้งละ 3 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า กลางวัน และเย็น เป็นเวลา 5 วัน

2. ยาจากสมุนไพร (ระบุขนาดที่ฉลากยา) เช่น ขนาด 400 มิลลิกรัมต่อแคปซูล มีสารแอนโดรกราโฟไลด์ไม่น้อยกว่า 3 เปอร์เซ็นต์ ให้กินครั้งละ 4 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า กลางวัน และเย็น เป็นเวลา 5 วัน

3. ยาแผนโบราณ (ระบุขนาดที่ฉลากยา) เช่น ขนาด 500 มิลลิกรัมต่อแคปซูล มีสารแอนโดรกราโฟไลด์ประมาณ 7 มิลลิกรัมต่อแคปซูล ให้กินครั้งละ 9 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า กลางวัน และเย็น เป็นเวลา 5 วัน

4. ผลิตภัณฑ์จากฟ้าทะลายโจรอื่นๆ ต้องศึกษาให้ดีก่อนใช้ ดังนั้นจำเป็นต้องมีใบรายงานผลการตรวจวิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญแอนโดรกราโฟไลด์ ในผลิตภัณฑ์ยาฟ้าทะลายโจรที่ใช้ในโรงพยาบาล

ข้อพึงตระหนัก

1. เนื่องจากยาฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัสในเซลล์ แล้วร่างกายกำจัดเอง จึงจะได้ผลดีขึ้นเมื่อให้ยาเร็ว ในขณะที่เป็นการติดเชื้อระยะต้นและเชื้อยังน้อย ร่วมกับให้ผู้ติดเชื้อได้พักผ่อนและดูแลสุขภาพได้ดี หากจะใช้กับผู้ที่มีอาการหนัก ควรพิจารณาใช้ร่วมกับยาอื่น

2. ใช้ในกรณีที่ติดเชื้อแล้ว ไม่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อ เพราะยานี้ไม่ป้องกันการที่เชื้อจะเข้าเซลล์ก่อนการติดเชื้อ

3. กรณีที่ใช้รักษาอาการไข้ หวัด ไอ เจ็บคอ ที่เกี่ยวข้องกับการยับยั้งการเพิ่มจำนวนไวรัสให้ใช้ขนาดยาน้อยกว่านี้

4. ขณะนี้ถือเป็นยาที่ใช้เป็นกรณีฉุกเฉิน โดยมีข้อมูลเบื้องต้นในระดับที่ให้ความเชื่อมั่นพอควร เช่นเดียวกับยาฟาวิพิราเวียร์ ประกอบกับเป็นยาที่มีความปลอดภัยสูง ประเทศไทยผลิตได้เอง มีปริมาณให้ใช้เพียงพอ และข้อมูลเบื้องต้นแสดงว่ามีประโยชน์ จึงสมควรพิจารณาใช้และช่วยกันรวบรวมข้อมูลต่อไป

ข้อจำกัด

ผู้ป่วยเด็ก ไม่มีข้อมูลขนาดยาเพียงพอที่จะแนะนำให้ใช้ในผู้ป่วยเด็กที่ติดเชื้อโควิด-19

ข้อห้าม : ห้ามใช้ในกรณีต่อไปนี้

1. ผู้ที่แพ้ฟ้าทะลายโจร

2. หญิงตั้งครรภ์/อาจจะตั้งครรภ์/หญิงที่กำลังให้นมบุตร เพราะอาจทำให้เกิดทารกผิดรูปได้ (Teratogenic)

3. ห้ามใช้ฟ้าทะลายโจรสำหรับแก้เจ็บคอในกรณีที่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อในลำคอจากแบคทีเรีย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง Streptococcus group A และผู้ป่วยโรคหัวใจรูห์มาติก

ข้อควรระวัง

1. หากใช้ติดต่อกันเป็นเวลานานเกินที่แนะนำอาจทำให้แขนขามีอาการชาหรืออ่อนแรง

2. ควรระวังการใช้ร่วมกับสารกันเลือดเป็นลิ่มและยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด

3. ควรระวังการใช้ร่วมกับยาลดความดันเลือดเพราะอาจเสริมฤทธิ์กันได้

4. ควรระวังการใช้ร่วมกับยาที่กระบวนการเมแทบอลิซึมผ่านเอนไซม์ Cytochrome P450 (CYP 450) เนื่องจากฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP 1A2, CYP 2C9, และ CYP 3A4

อาการไม่พึงประสงค์พบได้น้อยมาก อาจทำให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเดิน คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วิงเวียนศีรษะ ใจสั่น และอาจเกิดลมพิษได้

นิตยสารชีวจิต ปีที่ 24 ฉบับที่ 555 เดือนพฤศจิกายน 2564

16 December 2564

By STY/Lib

Views, 1909